[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1916,
s.118,141 210 - 216; J. Ujejski, Król Nowego Izraela, Warszawa 1924 s.138.
22 Tenże, 204 - 208. Franc-Maeonnerie, W: La Grande Encyclopedie, T. XVII,
Paris, [ok.
1893 r.], s. 768.
61
Katarzyna II. W 1797 r. wydał on zakaz wszelkiej działalnóści wolnomular-
skiej. Ponowił go w 1801 r. również jego następca Aleksander I.
Jednakże już po kilku latach zakaz tworzenia w Rosji organizacji wolno-
mularskich okazał się nieskuteczny. W konspiracji powstawały bowiem na-
dal nowe loże. Różokrzyżowieć Aleksander Aabzin założył w 1800 r. w
Petersburgu lożę "Umirajuszczego Sfinksa", a w 1803 r. w Moskwie powstała
nowa placówka różokrzyżowców - loża "Neptun", którą kierował tłumacz i
poeta Paweł Goleniszczew-Kutuzow. Nastąpiło także ożywienie lóż bliskich
duchem wolnomularstwu francuskiemu oraz lóż obrządku szwedzkiego. In-
tegralne tendeneje wśród wolnomularzy rosyjskich doprowadziły w 1811 r.
do powstania Wielkiej Loży Dyrektorialnej, która stała się jedyną władzą
wolnomularską w Rosji. Nowe placówki przyciągnęły wielu przedstawicieli
starych rodów arystokratycznych: Gagarinów, Golicynów, Gruzinskich,
Wołkonskich, Dołgorukich, Razumowskich i innych. Znalazł się tu także
Michaił Kutuzow oraz bohater bitwy borodińskiej Aleksander Ostermann-
Tołstoj. Wolnomularzem został także Nikołaj Nowosilcow, siostrzenieć wy-
bitnego działacza wolnomularskiego A. Stroganowa.
W latach 1800 -1814 ruch wolnomularski koncentrował się w Petersbur-
gu. Tam powstało łącznie 13 lóż wszelkich kierunków i typów, w Moskwie
tylko 4, na prowineji 2 (Kronsztad i Rewel).
Rosjanie przez fakt, że cesarz cieszył się uwielbieniem Europy, jako
światły i hołdujący uniwersalnym ideom postępu, byli mile widzianymi ucze-
stnikami lóż na Zachodzie, zwłaszcza we Franeji i Niemczech. Niektórzy z
Rosjan otrzymywali w trybie przyspieszonym nawet najwyższe stopnie wta-
jemniczenia w obrządkach w Rosji nieznanych. Np. w ciągu jednego miesią-
ca A. Michajłowski-Danilewski, uzyskał w 1814 r. stopnie od 4 po 32,
obrządku szkockiego. Pózniejszy dekabrysta Nikołaj Turgieniew doszedł do
18 stopnia, a 32 stopień wtajemniczenia osiągnęli: gen. Lew Naryszkin, gen.
Dienis Dawydow oraz poeta książę Szczerbatow. Do najwyższego w tym
systemie, 33 stopnia, doszedł płk. konnej vardu earskiej, baron Maurycy
Berwick i N. Nikolew, natomiast do 25 i ostatniego stopnia obrządku Here-
dom kpt. kawalerii Klemens Raczyński. Nowi adepci, po powrocie do kraju,
najczęściej zasilali ojezyste wolnomularstwo.
W 1822 r. pracowało w Rosji w 13 miejscowościach ogółem 25 warszta-
tów symbolicznych, w tym 12 w Petersburgu i 2 w Moskwie. Liczba członków
zwiększyła się z 1300 w 1817 r. do ponad 1700 w pięć lat pózniej. Jedną z lóż
utworzonych w 1818 r. w Petersburgu był "Orzeł Biały", warsztat przeznaczo-
ny wyłącznie dla wolnomularzy - Polaków.
Najliczniejszą grupę wśród masonerii rosyjskiej nadal stanowili wojsko-
wi, w tym Wielki Książę Konstantyn i kilkudziesięciu generałów. Szczególnie
licznie reprczentowany był świat literacko-artystyczny. W lożach zasiadali
m.in.: literaci, poeci i tłumacze - A. Izmaiłow, kpt. A. Martos, A. Delwig,
akademik I. Dawydow, W. Kuchelbecker, A. Nikitin, A. Borowkow i płk. F.
Glinka; rzezbiarze - F. Tołstoj i P. Dobrochotow; statystyk K. Arsieniew,
estetyk W. Grogorowicz, filozof P. Czaadajew. Masonami byli również:
naczelnik tajnej policji P. Fock, przyszły dekabrysta płk G. Batienkow,
uczestnik podróży dookoła świata por. marynarki M. Kuchelbeker. W Kiszy-
nowie został wolnomularzem A Puszkin. Przeszłość wolnomularską mieli za
sobą również niektórzy wybitni przedstawiciele hierarchii cerkwi prawo-
sławnej: ezłonkowie Swiętego Synodu i metropolici: Michaił (Matfiej Dies-
nicki) i Serafim (Stiepan Głagoliewski), jednocześnie wieeprezydent
Towarzystwa Biblijnego, oraz biskup Jewgienij (Jewfremij Bołchowitinow).
Metropolita moskiewski Fiłariet (Drozdow) utrzymywał ścisłe stosunki z
lożą "Umirajuszczago Sfinksa" i był gorliwym członkiem Towarzystwa Biblij-
nego. Dlatego też, pomimo wszelkich zabiegów archimandryty Fotija (Piotr
Spasski), cerkiew prawosławna nie wyklęła wolnomularzy.
W 1815 r. utworzono Zakon Rycerzy Rosyjskich, którego założycielem
był gen - mjr. Michaił Orłow wraz z M. Nowinkowem, N. Turgieniewem i
innymi. Zakon przejął od wolnomularstwa formy organizacyjne, przypomi-
nające plan Zcisłej Obserwy, projekty posiadania własnych majątków ziem-
skich i twierdz.
W sześcioosobowej grupie założycielskiej (w lutym 1816 r.) pierwszej
organizacji dekabrystów, Związku Ocalenia, trzej byli wolnomularzami: A.
Murawjow, S. Trubieckoj i M. Murawjow-Apostoł. Od masonerii zaczerp-
nięto obrzędowość Związku. Przy opracowywaniu "zielonej księgi" dekabry-
st6w, P. Pestel i A. Murawjow włączyli do niej znane sobie normy z
wolnomularskich statutów organizacyjnych i z praktyki warsztatów.
Ze strony archimandryty Fotija coraz silniejsze były naciski na cesarza,
celem zniszczenia masonerii. W listopadzie 1821 Aleksander I zabronił
ofieerom 2 armii należeć do 16ż w Besarabu. W czerwcu 1822 r. odbyła się
w Pałacu Zimowym rozmowa Fotija z cesarzem. Archimadryta doradzał mu
bardziej zdecydowane działanie "przeciw tajnym wrogom". W półtora mie-
siąca pózniej,1 sierpnia 1822 r., metropolita Sierafim w Soborze Pietropa-
włowskim uroczycie zawiesił Fotijowi na szyi krzyż diamentowy,
podarunek Aleksandra I. Cesarz prosił też o przekazanie archimandrycie,
że "tegoż dnia wydał zakaz lóż wolnomularskich i stowarzyszeń tajnych".
Nakazywał on, by "wszystkie towarzystwa tajne, istniejące pod nazwami lóż
wolnomularskich, bądz innymi, zamknąć i zakładanie ich na przyszłość nie
zezwalać".
Reskrypt Aleksandra I zaskoezył koła wolnomularskie. Aparat państwo-
wy, zaraz po cesarskim reskrypcie zaczął ledzić wolnomularzy. Jesienią
1822r. zmuszone zostały do zakończenia działalności, przynajmniej jawnej,
wszystkie loże Rosji. Ostrzejsze restrykeje przeciw masonerii nastąpiły po
buncie oficerów gwardii, tzw. dekabrystów, w którym czynny udział brało
62 I 63
wielu wolnomularzy. Wielu z nich zostało pózniej zesłanych na Sybir i
zmarło na katordze. W tym okresie z masonerią rosyjską z23knął się A.
Mickiewicz, przebywajacy w Petersburgu w latach 1824 -1829.
W sytuacji prawnego zakazu działalności przetrwać mogły jedynie loże
[ Pobierz całość w formacie PDF ]